Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là một sự kiện lịch sử đánh dấu sự ra đời của nhà nước Nga Xô viết. Cách mạng Tháng Mười nổ ra vào ngày 24.10.1917, do Vladimir Ilyich Lenin và Ðảng Bolshevik lãnh đạo. Cách mạng Tháng Mười thành công vào ngày 07.11.1917

Diễn biến của Cách mạng Tháng Mười Nga:

Sau cách mạng dân chủ tư sản Tháng Hai 1917, ở Nga tồn tại tình trạng hai chính quyền song song, một bên là Chính phủ lâm thời tư sản (chuyên chế của giai cấp tư sản) và một bên là Soviet các đại biểu công nhân và binh sĩ, đứng đầu là Soviet Petrograd (chuyên chính vô sản).
Tháng 4.1917, V.I.Lenin về nước để trực tiếp lãnh đạo Cách mạng Nga, tìm cách đưa nước Nga chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản tới cách mạng xã hội chủ nghĩa, đồng thời xóa bỏ tình trạng hai chính quyền bằng con đường hòa bình. 
Ðầu tháng 7.1917, Chính phủ lâm thời công khai đàn áp các phong trào đấu tranh quần chúng, khủng bố các Soviet. Nước Nga lâm vào cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng. V.I.Lenin buộc phải rút vào hoạt động bí mật để tránh sự truy lùng của Chính phủ lâm thời. Từ nơi hoạt động bí mật, V.I.Lenin thường xuyên chỉ đạo phong trào cách mạng nước Nga.
Ðầu tháng 8.1917, Ðại hội lần thứ VI Ðảng Công nhân Xã hội Dân chủ (CNXHDC) Nga (Bolshevik) họp bán công khai ở Petrograd, V.I.Lenin tuy không tham dự nhưng vẫn lãnh đạo Ðại hội tiến hành và thông qua đường lối khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Trong thời gian này, V.I.Lenin viết xong cuốn Nhà nước và cách mạng đề ra nhiệm vụ cho giai cấp vô sản phải giành chính quyền bằng con đường đấu tranh vũ trang.
Ngày 12.10.1917 (theo lịch Nga cũ), Soviet Petrograd đã cử ra Ủy ban Quân sự cách mạng để chỉ đạo công tác chuẩn bị và tiến hành khởi nghĩa vũ trang ở Thủ đô.
Ngày 16.10.1917 (theo lịch Nga cũ), Ủy ban Trung ương Ðảng Bolshevik thành lập Trung tâm quân sự cách mạng để lãnh đạo cuộc khởi nghĩa trong cả nước. Các tổ chức đảng Bolshevik đã tích cực triển khai những công việc cần thiết trên các mặt chính trị - tư tưởng, tổ chức và kỹ thuật - quân sự để tiến tới khởi nghĩa vũ trang.

Những người Bonsevich đang phát biểu trước cuộc mít tinh của những người công nhân và binh lính
tại Petrograd. Năm 1917

Ngày 24.10.1917 (theo lịch Nga cũ), Chính phủ lâm thời bắt giam các ủy viên của Ủy ban Quân sự cách mạng, lục soát và đóng cửa các tờ báo của Ðảng Bolshevik, ra lệnh chiếm điện Smolnui... 
Trước tình hình trở nên hết sức khẩn trương và cực kỳ nghiêm trọng, V.I.Lenin chủ trương phải tiến hành khởi nghĩa ngay. Trong ngày 24.10.1917, V.I.Lenin ba lần gửi thư tới Ủy ban Trung ương Ðảng Bolshevik yêu cầu phải tiến hành khởi nghĩa ngay trong đêm đó.
Tối 24.10.1917 (theo lịch Nga cũ), V.I.Lenin đến Cung điện Smolnui trực tiếp chỉ đạo cuộc khởi nghĩa vũ trang nhằm lật đổ Chính phủ tư sản lâm thời và thiết lập chính quyền Soviet. Ðêm 24.10.1917, khởi nghĩa vũ trang nổ ra ở Thủ đô Petrograd (nay là Thành phố Saint Petersburg). Dưới sự lãnh đạo của Ðảng Bolshevik do V.I.Lenin đứng đầu, quân khởi nghĩa đã đánh chiếm các vị trí then chốt ở thủ đô, gồm các cầu qua sông Neva, nhà ga xe lửa, trung tâm bưu điện, nhà máy điện, Ngân hàng quốc gia và các cơ quan quan trọng khác ở Thủ đô.
Rạng sáng 25.10.1917, trừ Cung điện Mùa Ðông và một vài nơi, các lực lượng khởi nghĩa đã làm chủ tình hình ở Thủ đô Petrograd. 10 giờ sáng, Trung tâm quân sự cách mạng của Soviet Petrograd công bố lời kêu gọi "Gửi các công dân nước Nga" do V.I.Lenin dự thảo, trong đó tuyên bố Chính phủ lâm thời đã bị lật đổ, chính quyền đã về tay các Soviet. 
Rạng sáng 26.10.1917 (theo lịch Nga cũ), Cung điện Mùa Ðông bị chiếm, các bộ trưởng trong Chính phủ lâm thời bị bắt giữ. Thủ tướng Chính phủ lâm thời A. Kerenski trốn chạy ra nước ngoài.
Cũng trong ngày 25.10.1917 (theo lịch Nga cũ), tức ngày 07.11.1917 (lịch mới), Ðại hội các Soviet toàn Nga lần thứ II khai mạc. Ðại hội thông qua lời kêu gọi "Gửi công nhân, binh sĩ và nông dân" và thông qua hai văn kiện đầu tiên của Chính quyền Soviet: "Sắc lệnh hòa bình" và "Sắc lệnh ruộng đất" do V.I.Lenin dự thảo. Ðại hội cũng bầu ra Chính phủ Soviet đầu tiên, được gọi là Hội đồng các Ủy viên nhân dân do V.I.Lenin đứng đầu.
Ngày 15.11.1917, Chính quyền Soviet được thiết lập tại Moscow. Ðến tháng 3.1918, Chính quyền Soviet giành được thắng lợi hoàn toàn trên phạm vi cả nước Nga rộng lớn. Cách mạng Tháng Mười Nga toàn thắng.

Rạng sáng 07.11.1917 (25.10 theo lịch Nga cũ) lực lượng khởi nghĩa tấn công Cung điện Mùa Đông
ở Petrograt (nay là Saint Petersburg), mở đầu cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại


V. I. Lenin tuyên bố thành lập chính quyền Xô Viết tại Đại hội Xô Viết toàn Nga ngày 07.11.1917
tại điện Smolnya, ngay sau khi chiếm Cung điện mùa Đông

Ý nghĩa lịch sử:

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười và sự ra đời của nhà nước Xô Viết do Lenin sáng lập đã làm thay đổi căn bản số phận dân tộc Nga, đưa nước Nga từ một nước phong kiến nước tiền tư bản nghèo đói lạc hậu trở thành một cường quốc. Cuộc Cách mạng Tháng 10 Nga – cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đầu tiên trong lịch sử đã tiếp sức cho phong trào cộng sản quốc tế, đã tác động mạnh đến đời sống chính trị của nhiều quốc gia dân tộc, cho các nước thuộc địa như Việt Nam, đem lại niềm tin, hy vọng về tự giải phóng./. 

Người dân và lực lượng khởi nghĩa diễu hành tại Saint Peterburg chúc mừng thành công
của cuộc Cách mạng Tháng Mười. Ngày 07.11.1917