Trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay, sự phát triển bùng nổ của khoa học kỹ thuật và công nghệ đã tác động rất lớn đến mọi hoạt động của đời sống xã hội, trong đó có hoạt động quản lý nhà nước. Điều này thể hiện rõ qua việc quản lý cư trú từ hình thức thủ công (giấy) sang phương thức điện tử.

Trong hoạt động quản lý cư trú của người dân, Chính phủ đã có những chính sách mới để thay đổi phương thức quản lý. Cụ thể, Nghị quyết 112/NQ-CP ngày 30-10-2017 xác định bãi bỏ hình thức quản lý dân cư đăng ký thường trú bằng sổ hộ khẩu (SHK) và thay thế bằng hình thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân.

Điều này được luật hóa khi Quốc hội ban hành Luật Cư trú năm 2020, việc quản lý cư trú bằng SHK, sổ tạm trú được thay thế bằng phương thức mới thông qua cơ sở dữ liệu (CSDL) về cư trú. Và từ ngày 1-1-2023 sắp tới, SHK và sổ tạm trú sẽ chính thức bị “khai tử”.

Trong hơn hai năm qua, Bộ Công an đã tích cực triển khai cấp mới CCCD gắn chíp. Các thông tin cơ bản về lai lịch, nhận dạng của công dân; trong đó có thông tin về nơi cư trú được cơ quan công an ghi nhận và cập nhật lên CSDL quốc gia về dân cư. Bên cạnh đó, các thông tin khác của công dân như BHXH, bảo hiểm y tế, giấy phép lái xe... cũng được cơ quan công an thu thập, cập nhật lên hệ thống CSDL, tiến tới việc tích hợp vào CCCD.

Bộ Công an cũng đã triển khai ứng dụng định danh điện tử quốc gia - VNeID, đây là ứng dụng có rất nhiều tiện ích như: Công dân khi thực hiện các dịch vụ công (đã được tích hợp trên ứng dụng định danh điện tử quốc gia) sẽ tự điền thông tin vào các biểu mẫu (form) đăng ký mà không phải khai báo, điền thông tin nhiều lần giúp tiết kiệm được nhiều thời gian, chi phí cho các loại biểu mẫu kê khai, giảm nhiều khâu thủ tục cần giải quyết. Công dân có thể cung cấp, chia sẻ thông tin của mình với bên thứ ba thông qua quét mã QR hoặc giải pháp kỹ thuật khác khi hệ thống của bên thứ ba đủ điều kiện kết nối với hệ thống định danh và xác thực điện tử.

Công dân có thể thay thế CCCD vật lý và các loại giấy tờ mà công dân đăng ký tích hợp hiển thị trên ứng dụng VNeID như: Giấy phép lái xe, đăng ký xe, bảo hiểm y tế...; có thể thực hiện các giao dịch tài chính (thanh toán hóa đơn điện, nước, đóng bảo hiểm, chuyển tiền...).

Tất cả quy trình thực hiện giao dịch trên, công dân có thể chủ động kiểm soát hoàn toàn, được bảo mật thông tin, tránh bị giả mạo, giúp các giao dịch được an toàn.

Các thông tin nêu trên phản ánh những kết quả tích cực trong quá trình chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý cư trú của các cơ quan chức năng.

Tuy nhiên, tính đồng bộ và liên thông giữa việc quản lý bằng CSDL với quá trình giải quyết thủ tục hành chính, các giao dịch dân sự khác là câu hỏi được người dân đặc biệt quan tâm.

Trong thời gian qua, rất nhiều người dân phản ánh về việc gặp khó khăn khi giải quyết thủ tục hành chính, công chứng hợp đồng, thực hiện các giao dịch tại ngân hàng do nhiều cơ quan, đơn vị yêu cầu xuất trình SHK, trong khi SHK đã bị thu hồi theo quy định. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do mỗi lĩnh vực, thủ tục có những quy định, yêu cầu khác nhau về thành phần hồ sơ, trong đó có những thủ tục bắt buộc phải có SHK.

Do vậy, người dân rất mong Chính phủ sớm ban hành một nghị định mới ngay từ bây giờ, nêu rõ việc thống nhất sử dụng CSDL quốc gia về cư trú khi giải quyết các thủ tục hành chính (tức không cần xuất trình SHK, sổ tạm trú) để loại trừ những vướng mắc như trong thời gian qua.

Đây là bước đệm vô cùng cần thiết trong quá trình chuyển đổi từ quản lý bằng giấy qua phương thức điện tử.